Wiele współczesnych badań kreśli odmienne portrety psychologiczne osób o poglądach prawicowych i lewicowych. Poza odmiennym spojrzeniem na kwestie ekonomiczne i światopoglądowe różnią się one także sposobem przetwarzania informacji społecznych, a nawet cechami osobowości.
Wyniki badań rozwojowych prowadzonych przez Jacka i Jeanne Blocków nieprzerwanie od lat sześćdziesiątych z udziałem tych samych osób pokazały, że już w przedszkolu można zauważyć różnice w funkcjonowaniu dzieci, które jako osoby dorosłe zadeklarują odmienne poglądy polityczne. Osoby, które w dorosłości deklarowały poglądy lewicowe, w przedszkolu były oceniane przez opiekunów jako bardziej pewne siebie, otwarte, inicjujące aktywności i kontakty społeczne. Natomiast osoby, które deklarowały poglądy prawicowe, w dzieciństwie były opisywane jako bardziej płaczliwe, niepewne, lękliwe, niezdecydowane i zahamowane. Badania zespołu pod kierunkiem Sama Goslinga pokazały z kolei, że dorośli różnią się nasileniem takich cech osobowości jak sumienność (wyższe u osób prawicowych) i otwartość na doświadczenia (wyższe u osób lewicowych). Osoby reprezentujące poglądy konserwatywne są także bardziej dogmatyczne. Ale już przekonanie o wyższości własnych poglądów nie zależy od orientacji politycznej. Jak pokazały wyniki badań opublikowanych przez Kaitlin Toner wraz z zespołem w 2013 roku przekonanie o wyższości własnych poglądów jest wyższe u osób o zdecydowanie liberalnych i zdecydowanie konserwatywnych poglądach niż u osób o poglądach umiarkowanych.
I co istotne – osoby o odmiennych poglądach nie różnią się także gotowością do zapoznania się ze stanowiskiem i argumentami drugiej strony. Jak pokazała opublikowana właśnie w Journal of Experimental Social Psychology seria pięciu badań Jeremy’ego Frimera, Lindy Skitki i Matta Motyla, obie strony są równie niechętne słuchaniu siebie nawzajem. Osoby o poglądach lewicowych są równie skłonne jak osoby o poglądach prawicowych poświęcić pieniądze, które mogłyby zarobić, byle tylko nie czytać argumentów stojących za poglądami strony przeciwnej na małżeństwo między osobami tej samej płci.
W równym stopniu nie chciałyby też dowiedzieć się, dlaczego inni ludzie oddali głosy na kandydata w wyborach prezydenckich, na którego oni sami nie głosowali (odpowiednio Mitta Romneya lub Baraka Obamę). Obie strony wolały też uniknąć zapoznania się z odmiennymi poglądami na ówczesnych kandydatów na urząd prezydenta: Donalda Trumpa i Hillary Clinton. W podobnym stopniu nie były też ciekawe przyczyn, z powodu których ludzie mają inny pogląd na kwestię legalizacji marihuany, zmian klimatycznych, aborcji czy wprowadzenia restrykcji w sprzedaży broni.
A wszystko to za przyczyną motywacji do unikania dysonansu poznawczego – dyskomfortu związanego z posiadaniem sprzecznych informacji na jakiś temat – oraz obawy przed podważeniem uzgodnionej wizji rzeczywistości. Aby uniknąć kłótni i sporów oraz braku zaufania, który pojawiłby się, gdybyśmy dowiedzieli się od naszego rozmówcy, dlaczego ma on przeciwne poglądy, na wszelki wypadek wolimy uniknąć rozmowy na tematy polityczne. Wyniki te sugerują, że wojna kulturowa będzie trwać. Niezależnie od samych poglądów – lewicowych czy prawicowych – obie strony są równie niechętne zapoznawaniu się z poglądami innymi niż własne. Nie tylko dlatego jednak, że chcą uniknąć własnego dyskomfortu, lecz także dlatego, że tematy polityczne rozpalając dziś tyle emocji – dzielą ludzi. Prawa i lewa strona żyją dzisiaj w osobnych bańkach i żadna z nich nie zamierza próbować przebić się do drugiej.
Literatura cytowana
Frimer, J. A., Skitka, L. J., & Motyl, M. (2017). Liberals and conservatives are similarly motivated to avoid exposure to one another’s opinions. Journal of Experimental Social Psychology, 72, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2017.04.003
dr Aleksandra Cisłak, psycholożka społeczna, adiunkt na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej
Block, J., & Block, J. H. (2006). Nursery school personality and political orientation two decades later. Journal of Research in Personality, 40(5), 734–749. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2005.09.005
Carney, D. R., Jost, J. T., Gosling, S. D., & Potter, J. (2008). The Secret Lives of Liberals and Conservatives: Personality Profiles, Interaction Styles, and the Things They Leave Behind. Political Psychology, 29, 807–840.
Toner, K., Leary, M. R., Asher, M. W., & Jongman-Sereno, K. P. (2013). Feeling Superior Is a Bipartisan Issue. Psychological Science, 24(12), 2454–2462. https://doi.org/10.1177/0956797613494848